بررسی انسان شناختی هنرهای تزیینی در مناسک نخل گردانی روستای ابیانه

مناسک نخل گردانی یکی از مناسک مهم ایران است که نمونه های آن را در بسیاری از مناطق با شباهت ها و تفاوت هایی می توان مشاهده نمود. این مناسک در ابیانه همراه با مناسک گسترده ی پیرامونی انجام می گیرد که در مجموع، گروهی از هنرها از جمله هنرهای تزیینی را در خود جای داده اند. می توان نخل گردانی را مهم ترین مناسک ابیانه دانست که بررسی آن به فهم بخش عمده ای از فرهنگ و هنر این روستا می انجامد. پژوهش حاضر جهت فهم کارکردهای مناسکی هنرهای تزیینی در نخل گردانی با مطالعه ی زمینه ی فرهنگی آنها انجام یافته است. در راستای رسیدن به هدف اصلی، این اهداف فرعی دنبال می شوند: بررسی شکلی(مواد، ترکیب اجزا و ساختار) اشیای تزیینی به کار رفته در مناسک نخل گردانی ابیانه، توصیف فرایند اجرای این مناسک در ابیانه و بررسی عقاید، ارزش ها و رفتارهای ویژه ی مردم این روستا؛ برای رسیدن به اهداف فوق، جستجوی پاسخ این سوالات، ضروری می نماید: هنرهای تزیینی مناسک نخل گردانی ابیانه چه کارکردهای مناسکی ای دارند؟ اشیای تزیینی این مناسک دارای چه ویژگی های شکلی ای هستند؟ اجرای مناسک در این روستا چه فرایندی دارد؟ عقاید، ارزش ها و رفتارهای ویژه ی مردم روستای ابیانه چیست؟ این پژوهش، تحقیقی بنیادین است و به روش میدانی با هدفی اکتشافی صورت پذیرفته و به دنبال فرضیه آزمایی نیست؛ ولی به رویکرد کارکردگرایی و نیز شیوه ی تفسیری و توصیف فربه کلیفورد گیرتز در فرایند جمع آوری و تحلیل داده ها و روش ویکتور ترنر در بررسی نمادهای مناسکی توجه داشته است. فنون گردآوری داده ها در این پژوهش، شامل مشاهده ی مستقیم و مشارکتی، مصاحبه ی عمیق، تاریخ شفاهی، عکس برداری، فیلمبرداری و استفاده از اسناد مکتوب است. نتایج پژوهش، نشان می دهد که مهم ترین کارکردهای هنرهای تزیینی در ابیانه و به ویژه در مناسک نخل گردانی، حیات بخشی، قدرت آفرینی و ایجاد وحدت اجتماعی است و همه ی این کارکردها در جهت تداوم تبار و جامعه هستند. در مجموع، هنرهای تزیینی نخل گردانی ابیانه، ارزش های جامعه ی آفریننده ی آن را نمایان می سازند؛ ارزش هایی چون اعتقاد به ایزدبانویی خورشیدی، یا مجموع زوج مادینه و نرینه ی خدایی. نخل گردانی، روایتی فرهنگی و تجسمی است که به صورت دسته جمعی و پویا با همراهی ارواح درگذشتگان تبار در ستایش این خداوند یا خدایان و جشن آزادی آنها از جهان تاریکی برگزار می گردد. با نمایش ارزش های تبار بر نخل، این خداوند یا خدایان ستایش می شوند تا با ایجاد آرامش در روح درگذشتگان تبار و نیز ایجاد باروری برای تداوم تبار، جامعه و ارزش های موروثی آن را حفظ کنند.